Hoca Ahmed Yesevî bugün Kazakistan’ın Çimkent şehri yakınlarında yer alan Sayram kasabasında dünyaya gelmiş, dinî tasavvufî eğitimini tamamladıktan sonra, yine o bölgedeki Yesi (bugünkü adıyla Türkistan) şehrine yerleşmiş, uzun yıllar halkı maneviyat yolunda irşâd ettikten sonra, burada vefat etmiş bir mutasavvıftır. Ölümü: 562/1167
*
Babası İbrahim Ata, Sayram ve civarında talebeleri olan tanınmış bir hoca idi. Anne ve babasını küçük yaşta kaybeden Ahmed Yesevî, bir süre Otırar’daki Arslan Baba isimli hocanın yanında dinî-tasavvufî eğitim gördü. Onun da vefat etmesi üzerine başka şehirlerde eğitimine devam etti.
*
Türklerin İslamlaşması sürecine büyük katkıları olan düşünürlerden bir olan Hoca Ahmed Tesevi'dir.
*
O, kurduğu dergahta insanları dinî ve ahlaki yönden yetiştirmiş ve hikmet adını verdiği şiirlerde Allah ve Peygamber sevgisi, güzel ahlak, ölüm, ahiret vb. konularının yanı sıra fakir ve muhtaçları himaye etme gibi kardeşlik mesajlarının da işleyerek toplumu bilinçlendirmeye çalışmıştır.
*
Şiirlerinin toplandığı Divan-ı Hikmet adlı eserinde bu hususu açıkça görmek mümkündür.
Nerde görsen gönlü kırık, merhem ol sen
Öyle mazlum yolda kalsa yoldaşı ol sen!
*
Rivayete göre Ahmed Yesevî altmış üç yaşına geldiğinde dergâhında yerin altına küçük bir oda şeklinde çilehane/halvethâne yaptırdı. Ömrünün kalan kısmını çoğunlukla orada ibadet ve tefekkürle geçirdi.
*
Hoca Ahmed Yesevi vaktini üçe ayırır; günün büyük kısmını ibadetle ve zikirle geçirir, bir kısmında da yaptığı tahta kaşık ve kepçeleri satarak geçimini alın teri ve helal kazançla sağlamaya çalışırdı.
*
Günün kalan kısmında ise dergahına gelen talebelerin eğitim ve öğretimiyle meşgul olurdu. Onun talebeleri, hocalarından aldıkları hikmet ve irfan yüklü mesajları Asya'dan Anadolu'ya, hatta Avrupa'ya kadar bir çok yerlere taşımış ve buraların İslamlaşmasına zemin hazırlamışlardır.
*
Ülkemizde Ehli Sünnet olan bütün tarikatler, Hoca Ahmet Yesevi'den bahsederken, 'Pirimiz' tabirini kullanırlar.
*
Hoca Ahmed Yesevi'nin bilinen Halifelerinden bazıları şunlardır:
Mansur Ata, Abdülmelik Ata, Süleyman Hakim Ata (Bu Türkler arasında en meşhur halifesidir) Muhammed Danişmend, Muhammed Buhari (Sarı Saltuk) Zengi Ata, Tac Ata...
*
Bu halifelerinin yetiştirdiği birçok talebe vardır ki, herkesin bildiği isimlerdir; Ahi Evran, Hacı Bektaş, Mevlana, Taptuk Emre, Yunus Emre gibi talebeler Anadolu'da, Ahmed Yesevi'nin çizdiği yolda ilerlemişler ve Türk dilini, edebiyatını, kültürünü özellikle İslam dinini doğru olarak gelecek nesillere aktarmışlardır.
*
Allah (cc) hepsinden razı olsun, bizleri de bu salih insanlarla birlikte haşreylesin. Amin.