Böbrek yetmezliği son dönemde çok fazla görülmeye başlayan rahatsızlıklardan birisi olarak biliniyor. Özellikle alkol tüketimi sonucunda ortaya çıkan bu rahatsızlığı herkes merak eder hale geldi. Peki, Böbrek yetmezliği belirtileri nelerdir? Böbrek yetmezliği nasıl tedavi edilir?
BÖBREK YETMEZLİĞİ NEDİR?
Böbrekler; bel arka bölgesinde, omurganın sağına ve soluna birer tane olmak üzere yerleşen organlardır. Böbreklerin vücuttaki temel görevi, kanı zararlı maddelerden temizlemektir. Kalpten pompalanan kanın önemli bir bölümü böbreklere gelerek burada süzülür. Süzülme sırasında kandaki üre gibi toksik maddeler böbrek aracılığıyla filtrelenir. Zararlı maddeler suda çözünmüş bir halde idrar olarak mesaneye (idrar kesesine) gönderilir. Kişide idrar çıkışı ile birlikte zararlı maddeler vücut dışına atılmış olur.
Böbrek yetmezliği, çeşitli nedenlerle böbreğin kanı temizleme fonksiyonunu yitirmesi ile ortaya çıkan bir tablodur. Böbrek yetmezliği ani ya da diğer adıyla akut gelişebileceği gibi yıllar içerisinde gelişen kronik bir problem olarak da ortaya çıkabilir. Böbrek yetmezliğine sebep olabilecek durumlar; toksik madde maruziyetinden aşırı sıvı kaybına, böbrek yaralanmasından çeşitli tıbbi rahatsızlıklara kadar çok geniş yelpazede yer alabilir. Böbrek yetmezliğinde organların fonksiyonunu geri kazanabilmesi için, yetmezliğe neden olan durumun ortadan kaldırılması büyük önem taşır.
BÖBREK YETMEZLİĞİ BELİRTİLERİ NELERDİR?
Kronik böbrek yetmezliğinin yıllar içinde ilerlemesi ve böbrek işlevlerinin giderek azalması sonucunda, bazı şikâyetler ve bulgular ortaya çıkar. Böbreklerin atılması gerekli zararlı maddeleri vücuttan uzaklaştıramaması ve bu maddelerin kanda birikmesi ile halsizlik, iştahsızlık, bulantı, kusma, kaşıntı ve uykuya meyil gibi şikâyetler görülebilir.
Kronik böbrek yetersizliğinin daha ileri aşamalarında ise, vücudumuza alınan su ve tuz yeteri kadar atılamaz. Bunun sonucunda; göz kapaklarında, ayaklarda ve bacaklarda şişmeler olabilir. Buna, tansiyon yüksekliği eşlik edebilir. Akciğerlerde sıvı birikerek, nefes darlığına yol açabilir. Ayrıca, vücuttaki potasyumun atılamamasına bağlı olarak; halsizlik, felçler ve kalp durmasına kadar gidebilen ölümcül bir tablo ortaya çıkabilir.
Kronik böbrek yetmezliği olan hastalarda böbreklerin işlevlerini yerine getirememesi sonucunda oluşabilecek önemli sorunlardan biri de anemi (kansızlık) gelişmesidir. Anemi; halsizlik, çabuk yorulma, baş dönmesi, konsantrasyon güçlüğü, çarpıntı ve nefes darlığına neden olabilir
Ayrıca kronik böbrek yetmezliği hastalarında, D vitamininin yapılamaması ve fosforun vücuttan atılamamasına bağlı olarak, kalsiyum ve fosfor dengesinde bozukluk ortaya çıkar. Bunun sonucunda, boyundaki tiroid bezinin arkasında yer alan ve kalsiyum-fosfor dengesini düzenleyen paratiroidi bezlerinin fazla çalışması ile ortaya çıkan bir tablo gelişir. Buna, ikincil hiperparatiroidi adı verilir. Tüm bunlara bağlı olarak; kemik yapımında bozulma, kemiklerin direncinde azalma ve kolay kırılmalarla karşılaşılabilir.
BÖBREK YETMEZLİĞİ NASIL TEDAVİ EDİLİR?
Böbrek yetmezliği belirti ve bulgularına sahip hastada tanıyı kesinleştirmek için çeşitli testlerden yararlanılabilir. Tanıda kullanılan testler:
İdrar Çıkışı Takibi: Hastanın 24 saatlik idrarı toplanarak böbreğin idrar üretme kapasitesi değerlendirilir.
İdrar Tahlili: Hastadan alınan idrar örneğinin incelenir ve idrar içerisindeki maddelere bakılır. İdrarın yoğunluğu, rengi gibi parametreler de bu tahlille değerlendirilebilir.
Kan Tahlili: Normal şartlarda idrarla vücuttan uzaklaştırılması gereken üre ve kreatinin, böbrek yetmezliği durumunda vücutta birikebilir. Böyle bir durumun varlığını sorgulamak için kan tahlili yapılarak ilgili maddelerin kandaki düzeylerine bakılır. Üre ve kreatinin değerlerinin normalden yüksek çıkması, böbrek yetmezliğini düşündürür.
Görüntüleme Yöntemleri: Ultrason, BT gibi yöntemlerle böbrek hasarı incelenebilir. İdrar yollarında tıkanıklığa yol açan durumların görüntülenmesi için de bu tekniklerden faydalanılır.
Biyopsi: İnce bir iğne yardımıyla böbreğe girilerek örnek doku yani biyopsi alınması, yetmezlik tanısında kullanılabilir. Özellikle glomerülonefrit gibi durumların kesin tanısında biyopsiden sıklıkla faydalanılır.
Böbrek yetmezliğinin tedavisi için hastanın genellikle hastaneye yatışının yapılması gerekir. Hastanın ne kadar hastanede kalacağı veya tedavisinin ne kadar süreceği gibi konularda bir standart yoktur. Hastada yetmezliğe neden olan durum, hastanın yaşı ve genel sağlık durumu gibi pek çok faktör; tedavi planlamasında göz önünde bulundurulur.
Böbrek yetmezliği tedavisinin başarılı olabilmesi için öncelikle böbrek hasarına neden olan durumların düzeltilmesi gerekir. Altta yatan sebebin ortadan kaldırılması, böbrek fonksiyonlarının geri getirilmesi açısından oldukça önemlidir.
Böbrek yetmezliği tedavisinde en sık kullanılan yöntemlerden birisi diyalizdir. Diyaliz tedavisi, hastaların haftanın belirli günlerinde bir merkeze giderek birkaç saatliğine diyaliz makinesine bağlandığı şekilde olabilir. Diyaliz tedavisinin bir diğer türü de peritoneal diyaliz adı verilen hastanın karın boşluğuna bağlı bir torba ile kanının temizlendiği yöntemdir. Genellikle hastalarda ilk diyaliz yöntemi kullanılır. Diyalize bağlanan hastanın günlük yaşamında potasyum ve sodyum oranı düşük besinleri tüketmesi gerekir. Hastaların fosfor ve protein tüketimini de dikkatli bir şekilde yürütmesi, diyaliz tedavisinin başarısını artırabilir.
Böbrek yetmezliği tedavisinde kullanılan bir diğer yöntem de böbrek naklidir. Yetmezlik hastasına uygun bir verici bulunursa, sağlıklı kişiden alınan böbrek hastaya takılır. Nakil başarılı olursa böbrek yetmezliği hastasının diyaliz ihtiyacı ortadan kalkar. Böbrek alıcısı olan hastanın organ reddini önlemek için uzun süre bağışıklık sistemi baskılayıcı ilaç kullanması gerekir.
Böbrek yetmezliği tedavi edilmediğinde, hastada çok ciddi komplikasyonlar gelişebilir. Yetmezlik hastalarında aşırı sıvı birikimi yani ödem oluşumu sıklıkla görülen komplikasyonlar arasında yer alır. Hastadaki yetmezlik tedavi edilmediğinde ise böbrekte geri döndürülemez hasarlar oluşabilir. Tedavi edilmeyen böbrek yetmezliği ölümle sonuçlanabilir.
