Tetikleyici bir olayın (stresör) olması, kişinin o olaya verdiği anlamı yorumlamasında da bir takım değişikliklere yol açar. Tetikleyici olaylar kişiden kişiye değişim gösterse de; rutin hayatta yaşanan değişimler, sağlık sorunları, çatışmalar, önemli yaşam olayları, boşanma, evlilik, ayrılık, ekonomik sıkıntılar, belirsizliğe tahammülsüzlük, kişilik özellikleri gibi durumlar strese yol açabilmektedir.
STRES SADECE OLUMSUZ BİR YAŞAM OLAYI MI?
Stres denildiğinde her ne kadar olumsuz, negatif anlamlar akla gelse de, aslında belli oranda stres gerekli ve yararlıdır. Yemek yemek, uyumak, nefes almak gibi hayatta kalmamız için gerekli olan yaşamın bir parçasıdır. Gerçekleşmesi olası tehlikeler konusunda kişiyi uyarır. Stres kişiyi zorlasa da, acı ve sıkıntı hissi verse de, bu durum ile baş edildiğinde kişiyi mutluluğa ve başarıya götüren bir anahtar olabilir. Bu bağlamda, optimum düzeyde ve nitelikte olan stresin olumlu bir tarafı olduğu yadsınamaz bir gerçektir. Stres; kişiyi motive etmek, değişimine ve gelişimine katkı sağlamak, problem çözme yeteneğini geliştirmek ve harekete geçmeyi sağlamak için de gerekli bir motivasyon kaynağıdır.
STRES NE ZAMAN OLUMLU BİR DENEYİM OLMAKTAN ÇIKAR?
Stres, duruma uygun ve gerçekçi olmayan tepkiler verilmeye başlandığında, uzun süren, tekrarlayıcı ve kronikleşen bir durum olduğunda, yaşanan stresle başa çıkamayacağı ve kontrol edemeyeceği düşünüldüğünde ve sosyal uyum bozulmaya başlandığında olumlu bir deneyim olmaktan çıkar. Uzun süreli strese maruz kalmak, kişilerde çeşitli sağlık sorunlarının oluşumuna da yol açabilir.
VÜCUDUMUZ STRESE NASIL TEPKİ VERİR?
Stres, sempatik sinir sistemini uyaran hipotalamusta başlar. Bunu takiben böbrek üstü salgı bezleri adrenalin ve noradrenalin salgılamaya başlar ve vücudun strese verdiği tepki ile kortizol hormonu üretilir.
Kortizol, acil durumlarda insanlara savaş ya da kaç tepkisi oluşturur. Kişi, herhangi risk durumu içeren bir olay ile karşılaştığında ve bu durum ile baş edemeyeceğini düşündüğünde tehlikeye karşı mesafe alır ve kaçma tepkisi oluşur. Baş edebileceği bir stresör ile karşılaştığında ise savaş tepkisi oluşur.
Kişi, tehdit veya sıkıntı veren bir durum ile karşılaştığında, beyindeki sinir hücreleri vücuttaki diğer bölgelere sinyaller göndermeye başlar ve saniyeler içinde karmaşık bir takım bedensel ve psikolojik tepkiler meydana gelir.
Fizyolojik Tepkiler: Sindirim sistemi durur, kan akışı kaslara ve beyne yönlendirilir. Tükürük salgısı artar, göz bebekleri büyür, terleme artar, kan deri yüzeyinden çekilir ve tüyler diken diken olur; solunum ve kalp atımı hızlanır. Ayrıca stres karşısında yorgunluk, yeme ve uyku sorunları, vücudun çeşitli yerlerinde ağrılar ve enerji kaybı gibi fizyolojik semptomlar görülebilir.
Zihinsel Tepkiler: Kontrolü kaybetme korkusu, ölüm korkusu, dikkat dağınıklığı, unutkanlık, kafa karışıklığı gibi semptomlar görülebilir.
Psikolojik Tepkiler: Sinirli ruh hali, öfke patlamaları, heyecan, tedirginlik, alınganlık, korkma, huzursuzluk, yapılan etkinliklerden zevk alamama, neşesizlik, kolay ağlama, sabırsızlık, güvende hissedememe, değersizlik duyguları, kötü ve olumsuz düşüncelere odaklanma görülebilmektedir.
Davranışsal Tepkiler: Durumdan kaçınma, gerginlik, dona kalma, hareketsizlik ya da aşırı hareketlilik, kişiler arası ilişkilerde sorunlar, sigara ya da alkol tüketiminde artış vb. durumlar görülebilmektedir.
STRES İLE NASIL BAŞ EDİLİR?
Aynı stres içeren durum ile karşılaşan her insan, yaşadığı olaya karşı farklı tepkiler verebilir. Bu yüzden aynı stresör herkeste aynı etkiyi yaratmayacaktır.
Fizyolojik olarak; kas gevşetme teknikleri, meditasyonlar, zihinsel gevşeme egzersizleri, nefes egzersizleri, sağlıklı beslenme, spor yapmak
Davranışsal olarak; rahatlatıcı ortamda bulunmak, sosyal destek almak
Psikolojik olarak ise; kişinin stres ile baş edebilmesi için kendisinde stres yaratan olayları bir tehdit gibi görüp yok saymak, bastırmak yerine farkında olması ve kabul etmesi gerekmektedir. Yaşanılan olaydan çok, o olaya verilen anlam; duyguları, düşünceleri ve davranışları etkilemektedir. Olaylar karşısında verilen tepkiler stresli bir duygu duruma yol açabildiği gibi, tepkileri değiştirmek stresi de azaltabilmektedir. Stres durumu ile başa çıkmakta zorlanıyorsanız, ruh sağlığı profesyonellerinden psikolojik destek alarak bu duygu durum ile baş etmenize katkı sağlayabilirsiniz.
