İran Dışişleri Bakanlığı, İngiltere, Fransa ve Almanya’nın İran’ın nükleer programı gerekçesiyle BM yaptırımlarını yeniden devreye sokma imkanı tanıyan "snapback" mekanizmasını işletmek için BM Güvenlik Konseyi’ne başvurmasına sert tepki gösterdi. Bakanlık tarafından yapılan açıklamada, söz konusu girişim "hukuken geçersiz" ve "siyasi amaçlı" olarak nitelendirildi. Açıklamada, "İran Dışişleri Bakanlığı, Fransa, Almanya ve İngiltere’nin BM Güvenlik Konseyi’ne 2231 sayılı karar hakkında yaptığı yasa dışı başvuruyu kesin bir dille reddetmekte ve en güçlü şekilde kınamaktadır. Bu temelsiz girişim, nükleer anlaşmada öngörülen anlaşmazlık çözüm mekanizmasına aykırıdır. Ayrıca daha önce iptal edilmiş kararları yeniden yürürlüğe koymaya yönelik yasa dışı ve haksız bir çaba olup, 2231 sayılı kararla açıkça çelişmektedir" denildi.

"Snapback için yetkileri yok"
BM Güvenlik Konseyi’ne daha önce gönderilen çok sayıda yazışmaya dikkat çekilen açıklamada, "Üç Avrupa ülkesinin snapback mekanizmasına başvurmak için herhangi bir hukuki ya da ahlaki yetkisi bulunmamaktadır. Dolayısıyla yaptıkları bu başvuru geçersiz, hükümsüz ve hiçbir hukuki sonuç doğurmayan bir girişimdir" ifadeleri kullanıldı.
Nükleer anlaşmada sorunları çözmek için belirlenen mekanizmanın anlaşmanın en önemli ve vazgeçilmez unsurlarından biri olduğu vurgulanan açıklamada, "Bu mekanizma, özellikle yükümlülüklerini yerine getirmeyen Almanya, Fransa ve İngiltere gibi ülkelerin kötüye kullanımını önlemek amacıyla çok aşamalı ve istişari bir süreç olarak tasarlanmıştır" denildi.

"Üç Avrupa ülkesi yükümlülüklerini ihlal etti"
Açıklamada, "Bazı Konsey üyelerinin özellikle Çin ve Rusya’nın da teyit ettiği gibi üç Avrupa ülkesi mekanizmanın gereklerini yerine getirmemiştir. Bu nedenle yaptıkları başvuru, İran’a karşı siyasi amaçlı bir gündem doğrultusunda 2231 sayılı kararı kötüye kullanmaya yönelik hukuken geçersiz bir girişimdir. Ayrıca bu ülkeler uzun süredir yükümlülüklerini ihlal etmiş ve ABD’nin nükleer anlaşmadan yasa dışı şekilde çekilmesine destek vermiştir. Dolayısıyla ‘iyi niyetli taraflar’ olduklarını iddia edemezler ve kendi yasa dışı eylemlerini, İran’ın tamamen anlaşma çerçevesindeki yasal adımlarıyla haklı göstermeleri mümkün değildir" ifadeleri kullanıldı.

"Suçluyu ödüllendiriyor, mağduru cezalandırıyorlar"
İran’ın nükleer tesislerinin yasa dışı bir saldırıyla ağır zarar gördüğü bir dönemde söz konusu mekanizmanın gündeme getirilmesinin "açık bir kötü niyet göstergesi" olduğu ifade edilen açıklamada, "Üç ülkenin gerçekleri görmezden gelip olayları çarpıtması, suçluyu ödüllendirip mağduru cezalandırmaktadır. 2018’de anlaşmadan tek taraflı çekilip yaptırımları geri getiren İran değil, ABD’ydi. Bu çekilmenin ekonomik sonuçlarını telafi etmeyen de İran değil, Avrupa Birliği ve üç Avrupa ülkesiydi. 18 Ekim 2023’te taahhütlerini yerine getirmeyen, tam tersine İran’ın sivil havayolu ve denizcilik şirketlerine yeni yasa dışı yaptırımlar uygulayan da yine bu ülkelerdi" denildi.

"Bu adıma gereken yanıt verilecektir"
Üç Avrupa ülkesinin bu kararının İran ile Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı (UAEA) arasındaki mevcut iş birliği sürecini ciddi şekilde zayıflatacağı belirtilen açıklamada, "Bu gereksiz ve kışkırtıcı adıma, gereken yanıt verilecektir" uyarısında bulunuldu. Açıklamada, "Üç Avrupa ülkesinin seçtiği yol engellenmediği takdirde, BM Güvenlik Konseyi’nin itibarı ve yapısı açısından ciddi sonuçlar doğuracaktır. Gerekli süreçler izlenmeden ve geçerli hukuki dayanaklar olmadan snapback mekanizmasına başvurulması yalnızca Konsey kararlarına olan güveni zayıflatmakla kalmaz, uluslararası barış ve güvenliği de tehdit eder" ifadelerine yer verildi.

"İran diyaloğa hazır"
İran’ın bugüne kadar anlaşmayı korumak için en üst düzeyde itidal gösterdiği vurgulanan açıklamada, "İran, diplomasiyi samimiyetle korumaya ve yapay krizlerin önlenmesine bağlı kalan BM Güvenlik Konseyi üyeleriyle yapıcı iş birliğine hazırdır. İlk adım, üç Avrupa ülkesinin iptal edilmiş yaptırımları geri getirmeye yönelik yasa dışı, haksız ve siyasi girişimin kesin olarak reddedilmesidir" denildi.

E3 ülkelerinden İran’a karşı "snapback" hamlesi
İngiltere, Fransa ve Almanya’dan oluşan E3 ülkeleri, İran’a yönelik BM yaptırımlarını yeniden devreye sokabilecek "tetik mekanizmasını" (snapback) işletmek amacıyla Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi’ne başvuru yapmıştı.

Kaynak: İHA