İsmet Özel, 1944 yılında Ankara’da doğmuş, Türk şiirinin en önemli ve etkili isimlerinden biri olmuştur. Şiirlerinde milli, manevi, siyasi ve felsefi konuları işleyen Özel, hem biçim hem de içerik açısından Türk şiirine yeni bir soluk getirmiştir. İsmet Özel Şiirleri, Türk edebiyatının özgün ve güçlü bir sesi olarak tanınır.
İsmet Özel’in Şiir Dünyası
İsmet Özel, şiir yazmaya lise yıllarında başlamış, ilk şiirleri 1960’lı yıllarda Diriliş ve Hisar gibi dergilerde yayımlanmıştır. Bu dönemde, Garip ve İkinci Yeni akımlarının etkisinde kalan Özel, şiirlerinde sıradan ve günlük hayattan imgeler, serbest nazım, yalın ve sade bir dil kullanmıştır. Özel’in bu dönemde yazdığı şiirler, Evler ve Dostlar (1966) ve Geceleyin Bir Koşu (1968) adlı kitaplarında toplanmıştır.
1970’li yıllarda, Özel’in şiir anlayışı ve üslubu değişmeye başlamıştır. Bu dönemde, Özel, şiirlerinde milli, manevi, siyasi ve felsefi konulara yönelmiş, şiir dilini zenginleştirmiş, klasik nazım biçimlerini kullanmış, şiirlerini Bir Yusuf Masalı (1974), Münacaat (1975), Amentü (1977) ve Şiirler (1979) adlı kitaplarında yayımlamıştır. Özel’in bu dönemdeki şiirleri, Türk şiirinde bir devrim olarak nitelendirilmiştir.
1980’li yıllarda, Özel, şiir yazmaya ara vermiş, daha çok deneme, eleştiri, inceleme ve söyleşi türünde eserler vermiştir. Bu dönemde, Özel’in şiirleri üzerine çok sayıda çalışma yapılmış, şiirleri yurt içi ve yurt dışında çeşitli dillere çevrilmiştir. Özel, 1990’lı yıllarda şiir yazmaya tekrar başlamış, Kıyamet Günü (1991), Sözler (1994) ve Yeni Şiirler (1998) adlı kitaplarını yayımlamıştır. Özel’in bu dönemdeki şiirleri, önceki dönemlerine göre daha olgun ve derin bir nitelik taşımaktadır.
İsmet Özel Şiirleri Ne Anlatıyor?
İsmet Özel’in şiirlerinde anlattığı konular, onun şiir hayatının farklı dönemlerine göre değişiklik göstermiştir. Özel’in şiir hayatı genel olarak üç döneme ayrılabilir: İlk dönem, ikinci dönem ve üçüncü dönem.
İlk dönem: Bu dönem, Özel’in şiir yazmaya başladığı 1960’lı yılları kapsar. Bu dönemde, Özel, Garip ve İkinci Yeni akımlarının etkisinde kalan bir şairdir. Şiirlerinde sıradan ve günlük hayattan imgeler, serbest nazım, yalın ve sade bir dil kullanır. Şiirlerinde aşk, yalnızlık, özlem, kent, doğa, ölüm gibi temaları işler. Özel’in bu dönemde yazdığı şiirler, Evler ve Dostlar (1966) ve Geceleyin Bir Koşu (1968) adlı kitaplarında toplanmıştır.
İkinci dönem: Bu dönem, Özel’in 1970’li yıllarda yaşadığı fikri ve ruhi değişimi ifade eder. Bu dönemde, Özel, şiirlerinde milli, manevi, siyasi ve felsefi konulara yönelir. Şiir dilini zenginleştirir, klasik nazım biçimlerini kullanır, şiir anlayışını değiştirir. Şiirlerinde Allah, peygamber, iman, dua, kıyamet, aşk, isyan, devrim, halk, tarih, kültür gibi temaları işler. Özel’in bu dönemde yazdığı şiirler, Bir Yusuf Masalı (1974), Münacaat (1975), Amentü (1977) ve Şiirler (1979) adlı kitaplarında yayımlanmıştır.
Üçüncü dönem: Bu dönem, Özel’in 1980’li yıllarda şiir yazmaya ara verdiği ve daha çok deneme, eleştiri, inceleme ve söyleşi türünde eserler verdiği dönemdir. Bu dönemde, Özel’in şiirleri üzerine çok sayıda çalışma yapılmış, şiirleri yurt içi ve yurt dışında çeşitli dillere çevrilmiştir. Özel, 1990’lı yıllarda şiir yazmaya tekrar başlamış, Kıyamet Günü (1991), Sözler (1994) ve Yeni Şiirler (1998) adlı kitaplarını yayımlamıştır. Özel’in bu dönemdeki şiirleri, önceki dönemlerine göre daha olgun ve derin bir nitelik taşımıştır.
İsmet Özel’in şiirlerinde anlattığı konular, onun şiir hayatının farklı dönemlerine göre değişiklik göstermiştir. Özel’in şiirlerini anlamak için onun hayatını, düşüncelerini, şiir anlayışını ve şiirdeki değişim sürecini bilmek gerektiğini söyleyebiliriz.
İsmet Özel En İyi Şiirleri
İsmet Özel, şiirlerinde işlediği temalar, kullandığı imgeler, üslup ve dil özellikleri, şiir anlayışı ve şiirdeki değişim süreci ile Türk şiirinin en sevilen, en çok okunan ve en çok etkileyen şairlerinden biri olmuştur.
Özel’in şiirleri arasında, özellikle şu şiirleri çok beğenilmiş ve ilgi görmüştür:
Münacaat: Özel’in en tanınmış şiirlerinden biri olan Münacaat, 1975 yılında yayımlanmıştır. Şiir, aruz ölçüsü ile yazılmış, müstezat nazım biçimi kullanılmıştır. Şiir, Allah’a yönelik bir yakarış ve övgü niteliği taşımaktadır. Şiirde, Özel, kendini ve insanlığı Allah’a teslim etmekte, Allah’ın rahmetini, adaletini, gücünü ve sevgisini dile getirmektedir. Şiir, hem biçim hem de içerik açısından Türk şiirinde bir başyapıt olarak kabul edilmektedir.
Şiirden bir bölüm:
Bu yaşa erdirdin beni,gençtim almadın canımı
ölmedim genç olarak ,ölmedim beni leylak
büklümlerinin içten ve dışardan
sarmaladığı günlerde
bir zamandı
heves ettim gölgemi enginde yatan
o berrak sayfada gezindirsem diye
ölmedim, bir gençlik ölümü saklı kaldı bende.
Vakti vardıysa aşkın,onu beklemeliydi
genç olmak yetmiyordu fayrap sevişmek için
halbuki aşk,başka ne olsundu hayatın mazereti
demedim dilimin ucuna gelen her ne ise
vay ki gençtim
ölümle paslanmış buldum sesimi.
Hata yapmak
fırsatını Adem ve veren sendin
bilmedim onun talihinden ne kadar düştü bana
gençtim ve ben neden hata payı yok diyordum hayatımda
gergin bedenim toprağa binlerce fışkını saplar idi
haykırınca çeviklik katardım gökyüzüne
bir düşü düşlere dalmaksızın kavrayarak
bulutu kapsayarak açmadan buluta içtekini
tanıdım Ademoğlu kimin nesiymiş
ter döküp soru sormak nereye sürüklermiş kişiyi.
Amentü: Özel’in bir diğer ünlü şiiri olan Amentü, 1977 yılında yayımlanmıştır. Şiir, hece ölçüsü ile yazılmış, terza rima nazım biçimi kullanılmıştır. Şiir, İslam inancının temel esaslarını anlatan Amentü duasının bir yorumu niteliğindedir. Şiirde, Özel, Allah’ın varlığına, birliğine, peygamberlerine, kitaplarına, meleklerine, ahirete ve kadere iman ettiğini ifade etmekte, imanın önemini ve gerekliliğini vurgulamaktadır. Şiir, hem biçim hem de içerik açısından Türk şiirinde bir klasik olarak değerlendirilmektedir.
Şiirden bir bölüm:
İnsan
eşref-i mahlûkattır derdi babam
bu sözün sözler içinde bir yeri vardı
ama bir eylül günü bilek damarlarımı kestiğim zaman
bu söz asıl anlamını kavradı
geçti çıvgınların, çıbanların, reklamların arasından
geçti tarih denilen tamahkâr tüccarı
kararmış rakamların yarıklarından sızarak
bu söz yüreğime kadar alçaldı
damar kesildi, kandır akacak
ama kan kesilince damardan sıcak
sımsıcak kelimeler boşandı
aşk için karnıma ve göğsüme
ölüm için yüreğime sürdüğüm eczâ uçtu birden
aşk ve ölüm bana yeniden
su ve ateş ve toprak
yeniden yorumlandı.
Dilce susup
bedence konuşulan bir çağda
biliyorum kolay anlaşılmayacak
kanatları kara fücur çiçekleri açmış olan dünyanın
yanık yağda boğulan yapıların arasında
delirmek hakkını elde bulundurmak
rahma çağdaş terimlerle yanaşmak için
bana deha değil
belgeler gerekli
kanıtlar, ifadeler, resmi mühür ve imza
gençken
peşpeşe kaç gece yıllarca
acıyan, yumuşak yerlerime yaslanıp uçardım
bilmezdim neden bazı saatler
alaturka vakitlere ayarlı
neden karpuz sergilerinde lüküs yanar
yazgı desem
kötü bir şey dokunmuş olurdu sanki dudaklarıma
Tokat
aklıma bile gelmezdi
babam onbeşli olmasa.
Bir Yusuf Masalı: Özel’in en sevilen şiirlerinden biri olan Bir Yusuf Masalı, 1974 yılında yayımlanmıştır. Şiir, serbest ölçü ile yazılmış, serbest nazım biçimi kullanılmıştır. Şiir, Kur’an’da anlatılan Hz. Yusuf kıssasından esinlenerek yazılmıştır. Şiirde, Özel, Hz. Yusuf’un hayatını, sınavlarını, sabrını, güzelliğini, aşkını ve zaferini anlatmaktadır. Şiir, hem biçim hem de içerik açısından Türk şiirinde bir yenilik olarak görülmektedir.
Şiirden bir bölüm:
Ey sökülmüş cep! ey ıslak yorgan!
Ey bulduğu her bahaneyle çıngar çıkaran!
Yardım et! Yardım et!
Bana ilah mahvedecek
bir uzuv lazım.
Gel çabuk
Beni üzüntünün koynunda beklet
Orada tohum serpecek kadar
Bana zaman tanı.
Ve konuş
Varsa eğer yazgımızın beş duyusu
Yazgı dediğimiz şeyin deveran ediyorsa kanı
Söyle ona vazgeçsin beni üstümden esip yönetmekten
Bana diş geçirsin de anlasın bakalım hangimiz daha kekre
Çarpayım gözüne bir, kulaklarını çınlatayım hele
Uzaktan işmar edip durmasın bana
Gelsin bana dokunsun
Alnının çatında değil belki
Ama bir iriminde aklının
kalsın kokum.
Sonuç olarak İsmet Özel, Türk şiirinin en önemli ve etkili isimlerinden biri olarak kabul edilmektedir. Şiirlerinde milli, manevi, siyasi ve felsefi konuları işleyen Özel, hem biçim hem de içerik açısından Türk şiirine yeni bir soluk getirmiştir. İsmet Özel Şiirleri, Türk edebiyatının özgün ve güçlü bir sesi olarak tanınmaktadır. Özel’in şiirleri, hem Türk kültürü hem de dünya kültürü için önemli bir miras olarak değerlendirilmektedir.
