Kazakistan’da hükümetin istifa etmesi, ülkenin iç ve dış politikasında önemli değişikliklere yol açabilir. Bu makalede, hükümetin istifa etmesinin nedenleri, bundan sonra neler olacağı ve yerine kimin geçebileceği konularını ele alacağız.
Kazakistan, Orta Asya’nın en büyük ve en zengin ülkesi olarak biliniyor. Ülke, petrol ve doğalgaz gibi doğal kaynaklara sahip olması, Rusya ve Çin gibi büyük güçlerle komşu olması ve bölgedeki siyasi ve ekonomik istikrarı sağlaması nedeniyle önemli bir konuma sahip.
Ancak Kazakistan’da son zamanlarda yaşanan bazı olaylar, ülkenin iç ve dış politikasında değişikliklere yol açabilir. Bu olayların en çarpıcı olanı, 5 Şubat 2024 tarihinde hükümetin istifa etmesiydi.
Peki, Kazakistan’da hükümet neden istifa etti? Bundan sonra neler olacak? Yerine kim geçebilir? Bu soruların cevaplarını bu makalede bulabilirsiniz.
Kazakistan’da Hükümet Neden İstifa Etti?
Kazakistan’da hükümetin istifa etmesinin resmi gerekçesi, Cumhurbaşkanı Kasım Tokayev’in Anayasa’nın 70. maddesi gereği hükümetin istifasına ilişkin kararı imzalaması olarak açıklandı. Bu maddeye göre, cumhurbaşkanı, hükümetin çalışmalarını değerlendirmek ve gerekli gördüğü durumlarda hükümeti feshetmek yetkisine sahip.
Ancak hükümetin istifa etmesinin arkasında başka nedenler de olabilir. Bazı uzmanlar, hükümetin istifasının, ülkedeki ekonomik ve sosyal sorunlara, koronavirüs salgınına, siyasi reformlara ve dış politika baskılarına bir tepki olduğunu düşünüyor.
Örneğin, Kazakistan’da son yıllarda ekonomik büyüme yavaşladı, enflasyon arttı, gelir eşitsizliği ve yoksulluk derinleşti, işsizlik ve göç sorunları ortaya çıktı. Bu durum, halkın yaşam standartlarını ve memnuniyetini olumsuz etkiledi. Ayrıca, koronavirüs salgını, ülkenin sağlık sistemi ve ekonomisi üzerinde ciddi bir baskı yarattı. Kazakistan, salgını kontrol altına almak için sıkı önlemler aldı, ancak bu da halkın özgürlüklerini ve iş imkanlarını kısıtladı.
Diğer yandan, Kazakistan’da siyasi reformlar da gündemdeydi. Cumhurbaşkanı Tokayev, 2019 yılında göreve geldiğinde, ülkede demokratikleşme ve modernleşme sürecini başlatacağını vaat etmişti. Bu kapsamda, cumhurbaşkanının yetkilerini sınırlayan, Meclis ve yargı bağımsızlığını güçlendiren, siyasi partilerin ve sivil toplumun rolünü artıran, insan hakları ve basın özgürlüğünü koruyan bazı anayasa değişiklikleri yapılması planlanıyordu. Ancak bu reformlar, hem eski cumhurbaşkanı Nursultan Nazarbayev’in etkisini azaltabileceği hem de ülkedeki siyasi istikrarı bozabileceği endişeleriyle karşılaştı.
Bunun yanı sıra, Kazakistan’ın dış politikası da zorlu bir dönemden geçiyordu. Ülke, Rusya ve Çin gibi büyük güçlerle iyi ilişkiler sürdürmeye çalışırken, aynı zamanda Batı ülkeleriyle de işbirliğini geliştirmeye çalışıyordu. Ancak bu denge, bölgedeki jeopolitik rekabet ve çatışmalar nedeniyle bozulma riski taşıyordu. Özellikle, Afganistan’daki durum, İran’ın nükleer programı, Ukrayna krizi, Güney Çin Denizi’ndeki anlaşmazlıklar ve ABD’nin yaptırımları gibi konular, Kazakistan’ın dış politika tercihlerini zorlaştırıyordu.
Tüm bu faktörler, Kazakistan’da hükümetin istifa etmesine neden olmuş olabilir. Hükümetin istifası, Cumhurbaşkanı Tokayev’in ülkeyi yönetme şeklini ve vizyonunu değiştirmek istediğinin bir işareti olarak yorumlanabilir. Ayrıca, hükümetin istifası, ülkede yeni bir siyasi dönemin başladığının da bir göstergesi olabilir.
Bundan Sonra Neler Olacak?
Kazakistan’da hükümetin istifa etmesinin ardından, ülkede yeni bir hükümetin kurulması ve yeni bir siyasi gündemin belirlenmesi bekleniyor. Bu süreçte, Cumhurbaşkanı Tokayev’in rolü ve kararları büyük önem taşıyacak.
Cumhurbaşkanı Tokayev, hükümetin istifasını kabul ettikten sonra, Başbakan Yardımcısı Roman Sklyar’ı geçici olarak başbakanlık görevine atadı. Sklyar, 1973 doğumlu, ekonomi eğitimi almış, enerji ve sanayi sektöründe çalışmış bir isim. 2019 yılında başbakan yardımcılığına getirilen Sklyar, ülkenin ekonomik kalkınmasından sorumlu bir görev üstlenmişti.
Sklyar’ın geçici başbakan olarak atanması, Tokayev’in yeni bir hükümet kurmak için zaman kazanmak istediğini gösteriyor. Tokayev’in yeni hükümeti kurarken, hem ülkenin içindeki hem de dışındaki farklı aktörlerin beklenti ve baskılarına dikkat etmesi gerekecek.
Örneğin, Tokayev’in yeni hükümeti, ülkenin ekonomik ve sosyal sorunlarını çözmek için somut adımlar atmalı. Halkın yaşam standartlarını yükseltmek, işsizlik ve yoksullukla mücadele etmek, enflasyonu kontrol altına almak, salgınla başa çıkmak, ekonomik çeşitlendirme ve yenilikçilik sağlamak gibi konular, yeni hükümetin öncelikleri arasında olmalı.
Ayrıca, Tokayev’in yeni hükümeti, ülkede siyasi reformları hayata geçirmek için de çaba göstermeli. Tokayev, daha önce vaat ettiği anayasa değişikliklerini gerçekleştirmeli, Meclis ve yargı bağımsızlığını güçlendirmeli, siyasi partilerin ve sivil toplumun rolünü artırmalı, insan hakları ve basın özgürlüğünü korumalı, siyasi muhalefete ve eleştiriye saygı göstermeli. Bu reformlar, ülkenin demokratikleşme ve modernleşme sürecini hızlandıracak ve halkın desteğini artıracaktır.
Son olarak, Tokayev’in yeni hükümeti, ülkenin dış politikasını da yeniden gözden geçirmeli. Kazakistan, bölgedeki ve küresel düzeydeki gelişmelere uyum sağlamak, çıkarlarını korumak ve işbirliğini geliştirmek için dengeli ve esnek bir dış politika izlemeli. Ülke, Rusya ve Çin gibi büyük güçlerle iyi ilişkiler sürdürürken, aynı zamanda Batı ülkeleri, Türkiye, İran, Afganistan ve diğer Orta Asya ülkeleriyle de diyalog ve ortaklık kurmalı. Kazakistan, bölgesel ve uluslararası kuruluşlarda aktif bir rol oynamalı, barış, güvenlik, kalkınma ve işbirliği için katkıda bulunmalı.
Yerine Kim Geçebilir?
Kazakistan’da yeni hükümetin kimlerden oluşacağı henüz belli değil. Ancak bazı isimler, başbakanlık veya bakanlık görevleri için olası adaylar olarak öne çıkıyor.
Örneğin, eski başbakan Askar Mamin, yeniden başbakanlık görevine getirilebilir. Mamin, 2019-2024 yılları arasında başbakanlık yapan, ekonomi ve ulaştırma alanlarında deneyimli, Nazarbayev ve Tokayev ile iyi ilişkileri olan bir isim. Mamin, hükümetin istifasından sonra da başbakanlık görevini vekaleten yürütmeye devam etti .
Başka bir olasılık da, eski cumhurbaşkanı Nazarbayev’in kızı Dariga Nazarbayeva’nın başbakan olması. Nazarbayeva, 2019-2020 yılları arasında Meclis Başkanı olarak görev yapmış, ancak 2020 yılında görevden alınmıştı. Nazarbayeva, ülkenin siyasi, ekonomik ve kültürel hayatında etkili bir rol oynamış, aynı zamanda uluslararası ilişkilerde de deneyim kazanmış bir isim. Nazarbayeva, babasının etkisini kullanarak, Tokayev’in reformlarını engellemeye veya yavaşlatmaya çalışabilir.
Bir başka seçenek de, Tokayev’in yakın çalışma arkadaşı olan Kairat Kelimbetov’un başbakan olması. Kelimbetov, 2013-2015 yılları arasında başbakan yardımcısı ve 2015-2016 yılları arasında başbakan vekili olarak görev yapmış, daha sonra Astana Uluslararası Finans Merkezi’nin yöneticisi olmuştu. Kelimbetov, ülkenin ekonomik reformlarını yürütmek, finans sektörünü geliştirmek, yabancı yatırımları çekmek ve inovasyonu teşvik etmek için uygun bir aday olabilir.
Sonuç olarak Kazakistan’da hükümetin istifa etmesi, Cumhurbaşkanı Tokayev’in ülkeyi yönetme şeklini ve vizyonunu değiştirmek istediğinin bir işareti olarak yorumlanabilir. Tokayev’in yeni hükümeti, ülkenin ekonomik, sosyal ve siyasi sorunlarını çözmek, demokratikleşme ve modernleşme sürecini hızlandırmak, dış politikada dengeli ve esnek bir tutum sergilemek için çaba göstermelidir. Kazakistan’ın geleceği, Tokayev’in kararlarına ve yeni hükümetin performansına bağlı olacaktır.
