Günlük yaşamın bir parçası olan temizlik alışkanlıkları, bazı kişiler için zamanla kontrol edilemez bir döngüye dönüşebiliyor. Sürekli el yıkama, evi defalarca silme, eşyaların kirlenmesinden endişe duyma ya da başkalarının dokunduğu nesneleri kullanamama gibi davranışlar, takıntıları beraberinde getiriyor.
Üstelik bu döngü, kişinin iş hayatını, aile ilişkilerini ve sosyal yaşamını ciddi biçimde etkileyebiliyor.
Özellikle günümüzde temizlik takıntısı ile titizlik çok sık karıştırılıyor. Bu ayrımı yapmak oldukça önemli.
Peki “Temizlik takıntısı mı, titizlik mi?” Nasıl ayırt edilir?
İki durum arasındaki fark şu kriterlerle belirleniyor:
- Temizlik davranışı zorunlu mu?
- Yapılmadığında yoğun huzursuzluk, suçluluk ya da panik hissi oluşuyor mu?
- Günlük hayatta ciddi zaman kaybına yol açıyor mu?
- Bu davranışların aşırı olduğunu düşündüğünüz hâlde durduramadığınız oluyor mu?
- Ellerinizde temizlik ürünleri nedeniyle aşınma, kaşıntı veya yara bulunuyor mu?
Bu sorulara verilen yanıtların çoğunluğu “evet” ise profesyonel bir destek almak gerekir çünkü titizliğin sınırı aşılmış olabilir.
- Günlük hayatta temizlik takıntısıyla başa çıkmak için neler yapılabilir?
TEMİZLİK İÇİN ZAMAN SINIRI KOYUN
Temizlik davranışlarını “ne zaman başlayıp ne zaman biteceği belli olmayan” bir alışkanlık olmaktan çıkarın. Örneğin el yıkama, yüzey silme ya da banyo süresi için kronometre kullanarak kendinize sınır koyun.
DAVRANIŞI DEĞİL, KAYGIYI GÖZLEMLEYİN
“Ellerim kirli” düşüncesi geldiğinde hemen temizlemek yerine, birkaç dakika durup bedeninizdeki kaygıyı fark etmeye çalışın. Kaygının yükselip kendiliğinden düşebildiğini deneyimlemek oldukça öğretici olacaktır.
ERTELEME PRATİĞİ YAPIN
Temizlik yapma isteği geldiğinde önce 5 dakika erteleyin. Zamanla bu süreyi 10–15 dakikaya çıkarın. Birçok danışan, erteleme süresinde kaygının azaldığını fark ediyor.
“MÜKEMMEL TEMİZLİK” TUZAĞINDAN ÇIKIN
Her şeyin kusursuz olması gerektiği düşüncesi takıntıyı besliyor. Kendinize “yeterince temiz” kavramını benimsemenin takıntıları azaltma yolunda önemli bir adım olduğunu hatırlatın.
TETİKLEYİCİLERİ NOT ALIN
Hangi ortamların, düşüncelerin ya da kişilerin temizlik ihtiyacını artırdığını küçük bir deftere yazın. Bu farkındalık, davranışların otomatikleşmesini engelliyor.
AİLEDEN VE YAKIN ÇEVREDEN DESTEK İSTEYİN
Yakınlarınızdan sizi sürekli rahatlatmalarını ya da temizlik davranışlarına eşlik etmelerini istemek kısa vadede iyi hissettirse de uzun vadede takıntıyı güçlendirebilir. Çevrenin bu konuda bilinçlenmesinin çok önemlidir.
GÜNLÜK RUTİN OLUŞTURUN
Plansız geçen günlerde takıntılı davranışları arttırdığına dikkat edin. Sabah, öğle ve akşam için basit bir rutin oluşturmak zihinsel kontrol duygusunu sağlıklı şekilde destekliyor.
BEDENİ SAKİNLEŞTİREN AKTİVİTELERİ İHMAL ETMEYİN
Hafif egzersiz, yürüyüş, nefes çalışmaları ve gevşeme egzersizleri kaygı düzeyini düşürerek temizlik dürtüsünü azaltabiliyor.
KENDİNİZİ SUÇLAMAYIN
Kendinize, “Neden hâlâ böyleyim?” gibi düşüncelerin süreci zorlaştırdığını hatırlatın. Takıntıyla mücadele, inişli çıkışlı bir süreçtir ve bu durum başarısızlık anlamına gelmez.
PROFESYONEL DESTEKLE BİRLİKTE İLERLEYİN
Günlük öneriler destekleyicidir; ancak tek başına yeterli olmayabilir. Klinik psikolog eşliğinde yürütülen terapi, kalıcı değişim için en etkili yoldur.
Uzman Klinik Psikolog Kaan Üçyıldız,''Temiz olmak önemlidir ancak temiz olmak için yaşamdan, sevdiklerinizden ve işinizden ödün veriyor, kendinizi kısıtlıyorsanız bu temiz olmaktan ziyade tekrarlayıcı yanlış bir davranış örüntüsüne dönüşmüş olabilir ve bu noktada bir uzmandan destek almanız gerekmektedir.'' dedi.
