Ahmet Hamdi Tanpınar (1901-1962), Türk edebiyatının en önemli modernist temsilcilerinden biridir. Şair, romancı, edebiyat tarihçisi ve deneme yazarı olarak pek çok eser vermiştir. Şiirleri, imge zenginliği, müzikalite, zaman ve rüya kavramlarıyla dikkat çeker. Bu makalede, Ahmet Hamdi Tanpınar’ın şiirlerini tanıtmak ve en çok beğenilen şiirlerini listelemek istiyoruz.
Ahmet Hamdi Tanpınar’ın Şiir Anlayışı
Ahmet Hamdi Tanpınar, şiir zevkinin oluşumunda özellikle Yahya Kemal ve Ahmet Haşim’in etkisinden söz eder. Yahya Kemal’in öğrencisi olan Tanpınar, onun şiirdeki mükemmeliyetçiliğini ve Türk kültürünü yansıtma çabasını takdir eder. Ahmet Haşim ise ona sembolizm, doğa sevgisi ve lirizm öğretir. Tanpınar, bu iki ustanın izinden giderek kendi şiir dilini ve üslubunu oluşturur.
Tanpınar’ın şiirlerinde en belirgin özellik, zaman kavramıdır. Tanpınar, Bergson felsefesinden etkilenerek zamanı basit bir süreklilik değil, çok katlı ve karmaşık bir akış olarak görür. Şiirlerinde, geçmiş, şimdi ve gelecek arasında sürekli bir geçiş yapar. Zamanın içinde kaybolan insanın hüznünü, nostaljisini ve özlemini dile getirir. “Ne İçindeyim Zamanın”, “Bursa’da Zaman” gibi şiirleri bu olgunun örnekleridir.
Tanpınar’ın şiirlerinde bir diğer önemli tema, rüyadır. Tanpınar, rüyayı gerçeklikten kaçış, hayal kurma, bilinçaltı ve estetik bir deneyim olarak görür. Şiirlerinde, rüya ile hayal, hayal ile hakikat arasındaki sınırları bulanıklaştırır. Rüyalarını, sembolik ve fantastik imgelerle anlatır. “Rüya”, “Rüya Gibi”, “Rüyaların Rüyası” gibi şiirleri bu temayı işler.
Tanpınar’ın şiirlerindeki bir başka husus, müzikalitedir. Tanpınar, şiirin müzikle yakından ilgili olduğunu ve şiirin müziği taklit etmesi gerektiğini savunur. Şiirlerinde, ses, ritim, uyak, aliterasyon, asonans gibi unsurları ustaca kullanır. Şiirlerinin birçoğu, müzikal formlara göre adlandırılır. “Mahur Beste”, “Hicaz Makamı”, “Nihavend Mânî” gibi şiirleri bu duruma örnektir.
Ahmet Hamdi Tanpınar’ın En Çok Beğenilen Şiirleri
Ahmet Hamdi Tanpınar, hayatı boyunca 74 şiir yayınlamıştır. Bunların 37 tanesi, ölümünden bir yıl önce “Şiirler” adlı kitapta toplanmıştır. Tanpınar’ın şiirleri, hem eleştirmenler hem de okurlar tarafından büyük beğeni toplamıştır.
İşte Ahmet Hamdi Tanpınar’ın en çok beğenilen şiirlerinden bazıları:
Ne İçindeyim Zamanın Şiiri
Tanpınar’ın en meşhur şiirlerinden biridir. Zamanın içinde kaybolan insanın çaresizliğini, yalnızlığını ve ölüm korkusunu dile getirir. Şiir, zamanın akışına karşı duramayan insanın dramını vurgular.
Ne içindeyim zamanın,
Ne de büsbütün dışında;
Yekpare, geniş bir anın
Parçalanmaz akışında.
Bir garip rüya rengiyle
Uyuşmuş gibi her şekil,
Rüzgarda uçan tüy bile
Benim kadar hafif değil.
Başım sükutu öğüten
Uçsuz bucaksız değirmen;
İçim muradına ermiş
Abasız, postsuz bir derviş.
Kökü bende bir sarmaşık
Olmuş dünya sezmekteyim,
Mavi, masmavi bir ışık
Ortasında yüzmekteyim.
Bursa’da Zaman Şiiri
Tanpınar’ın Bursa’yı anlattığı şiirlerinden biridir. Bursa, Tanpınar için hem tarihi hem de kişisel bir anlam taşır. Şiirde, Bursa’nın eski bir cami avlusunda zamanın durduğu hissini yaşar. Geçmiş ile şimdi arasında bir köprü kurar.
Bursa'da bir eski cami avlusu,
Küçük şadırvanda şakırdıyan su;
Orhan zamanından kalma bir duvar...
Onunla bir yaşta ihtiyar çınar
Eliyor dört yana sakin bir günü.
Bir rüyadan arta kalmanın hüznü
İçinde gülüyor bana derinden.
Yüzlerce çeşmenin serinliğinden
Ovanın yeşili göğün mavisi
Ve mimarîlerin en ilâhisi.
Bir zafer müjdesi burda her isim:
Sanki tek bir anda gün, saat, mevsim
Yaşıyor sihrini geçmiş zamanın
Hâlâ bu taşlarda gülen rüyanın.
Güvercin bakışlı sessizlik bile
Çınlıyor bir sonsuz devam vehmiyle.
Gümüşlü bir fecrin zafer aynası,
Muradiye, sabrın acı meyvası,
Ömrünün timsali beyaz Nilüfer,
Türbeler, camiler, eski bahçeler,
Şanlı hikâyesi binlerce erin
Sesi nabzım olmuş hengâmelerin
Nakleder yâdını gelen geçene.
Mavi Maviydi Gökyüzü Şiiri
Bu şiir, şairin bir sevgiliye duyduğu özlemi, ayrılık acısını ve hatıraları dile getirir. Şiirde gökyüzü, bulut, rüzgar, çiçek, ayak sesi, gölge gibi imgeler kullanılır.
Mavi, maviydi gökyüzü
Bulutlar beyaz, beyazdı
Boşluğu ve üzüntüsü
İçinde ne garip yazdı...
Garip, güzel, sonra mahzun
Işıkla yağmur beraber,
Bir türkü ki gamlı, uzun,
Ve sen gülünce açan güller,
Beyaz, beyazdı bulutlar,
Gölgeler buğulu, derin;
Ah o hiç dinmeyen rüzgâr
Ve uykusu çiçeklerin.
Mor aydınlıkta bir çınar
Veya kestane dibinde;
Mahmur süzülen bakışlar
İkindi saatlerinde...
Birden gülümseyen yüzün
Sabahların aynasında
Ve beni çıldırtan hüzün
İki bakış arasında.
Annem İçin Şiiri
Bu şiir, şairin annesinin ölümü üzerine yazdığı bir ağıttır. Şiirde anne, bir yığın toprak, bir parça mermer, bir damla inci, bir çiçek gibi nesnelerle anılır.
Yağmur Şiiri
Tanpınar bu şiirde, yağmurlu bir akşamda uyuyan sevgilisine seslenişini anlatır.
Uyu! Gözlerinde renksiz bir perde,
Bir parça uzaklaş kederlerinden.
Bir ruh gülümsüyor gibi derinden,
Mehtabın ördüğü saatler nerde?
Varsın bahçelerde rüzgar gezinsin,
Yağmur ince ince toprağa sinsin,
Bir başka alemden gelmiş gibisin,
Dalmış gözlerinle pencerelerde.
Ahmet Hamdi Tanpınar, Türk edebiyatının modernist ustasıdır. Şiirleri, zaman, rüya, müzik gibi kavramlarla zenginleşir. Şiirleri, hem estetik hem de felsefi bir derinlik taşır. Şiirleri, Türk şiirinin gelişimine büyük katkı sağlamıştır. Ahmet Hamdi Tanpınar’ın şiirlerini okumak, Türk kültürü ve ruhunu anlamak için bir fırsattır.
