Türkiye’nin Uzayda İlk Bitki Deneyi
EXTREMOPHYTE, yüksek tuzluluk gibi zorlu koşullara dayanabilen bir bitki türü. Bu bitkinin, uzay ortamında da aynı toleransı gösterip göstermediği araştırılıyor. Deney, Yaşar Üniversitesi ve Ege Üniversitesi’nden bir grup bilim insanı tarafından tasarlandı.
Bitkinin Uzayda Potansiyeli
Prof. Dr. İsmail Türkan, deneyin amacının, bitkinin yüksek tuzluluğa karşı gösterdiği tolerans ile mikro yerçekimi arasındaki etkileşimi ortaya koymak olduğunu söyledi. Türkan, bu tür bir etkileşimin uzay ortamında ilk kez araştırılacağını belirtti. Türkan, şöyle devam etti:
“Bitkinin bu özelliği, diğer gezegenlerde kurulacak üslerde, tuz ve metal içeriği yüksek regolitlerin (Ay ve Mars toprağı) iyileştirilmesi ve astronotların çeşitli atıklarının arıtılmasında kullanılabilir. Bitki, sodyum klorür dışında, lityum ve bor gibi elementlere de toleranslı. Bu nedenle, uzayda ağır metal ve diğer çevresel streslere karşı toleransın araştırılması konularında da ileride deneylerde kullanılabilir. Bu ilk bilim misyonu kapsamında, ülkemize ait, dünyada model olarak kabul görmüş endemik bir bitki türü ile uzay ortamında ilk kez deney yapılması çok önemli.”
Astronot Gezeravcı’nın Diğer Deneyleri
Türkiye’nin ilk astronotu Alper Gezeravcı, 14 gün boyunca ISS’de kaldığı süre içinde 13 deney yapacak. Bu deneyler, mikro yerçekimi ve uzay ortamında insan genetiği, insan sağlığı, biyoloji gibi alanlarda olacak. Uzay için yeni nesil alaşımlar deneyinde, yüksek sıcaklıklara dayanıklı alaşımların üretilmesi üzerine çalışılacak. Deneyin, uzay, havacılık ve savunma sanayii için malzeme geliştirilmesine katkı sağlaması hedefleniyor. Dünyada zorlu koşullara adapte olan tek hücreli canlıların yerçekimsiz koşullarda büyüme testleri de gerçekleştirilecek.
Başka bir deneyde, astronotların uzayda düşük yerçekimi, radyasyon, beslenme, uykusuzluk gibi durumlarda fizyolojik ve biyokimyasal değişimleri incelenecek. Uzay radyasyonunun kanserli hücre oluşumuna etkisi de araştırma konusu olacak. Bir diğer deney ile, tek hücreli canlıların uzay ve Antarktika bölgesindeki büyüme verileri karşılaştırılacak.
Bitkilerin, mikro yerçekimi altındaki değişimleri incelenecek. Propolis maddesinin mikro yerçekiminde bakteriler üzerindeki etkisi araştırılacak. Bir diğer deney de, ses frekans değişiminden rahatsızlıkların tespit edilmesi olacak. Yapay zeka desteği ile, havanın oksijen seviyesi hesaplanarak, düşük yerçekiminin sebep olduğu rahatsızlıklar tanımlanacak. Çalışmalar, TÜBİTAK Uzay, Axiom Space ve NASA ile koordineli şekilde yürütülecek.
