Bir metal diğerine dönüşebilir mi? İşte cıva ve altın arasındaki kimyasal gerçek!
Zaman zaman bazı efsaneler dolaşır: “Cıva altına dönüşebilir mi?” ya da “Alşimi gerçek mi oldu?” gibi… Bu sorular kulağa büyüleyici gelse de, kimya bilimi bu konuda son derece nettir. Cıva (Hg), fiziksel veya kimyasal yollarla altına dönüşmez. Peki bu şehir efsanesi nereden geliyor? Neden hâlâ bazı insanlar bu sorunun cevabını arıyor?
Cıva altına döner mi?
Kısa ve net cevap: Hayır, cıva altına dönüşmez.
Cıva ile altın arasındaki fark, sadece maddi değerle sınırlı değil; periyodik tablodaki konumları, atom numaraları, fiziksel ve kimyasal özellikleri tamamen farklıdır.
-
Cıva (Hg): Atom numarası 80, sıvı halde bulunan tek metaldir.
-
Altın (Au): Atom numarası 79, değerli bir geçiş metalidir.
Bir elementin başka bir elemente dönüşmesi, nükleer reaksiyon gerektirir ki bu da laboratuvar dışında gerçekleşmesi imkânsıza yakın ve son derece tehlikelidir.
Peki bu söylenti nereden çıktı?
Cıvanın altına dönüştüğü fikri, Orta Çağ’daki simyacıların (alşimistlerin) hayaliydi. Simyacılar, “felsefe taşı” adını verdikleri mistik bir maddeyle sıradan metalleri altına dönüştürmeye çalıştılar. Cıva, bu denemelerde en sık kullanılan metallerden biriydi çünkü sıvı haldeydi ve kolay işleniyordu.
Ancak bu deneyler hiçbir zaman başarılı olmadı. Bilimsel devrimle birlikte simya yerini kimyaya bıraktı ve cıvanın altına dönüşmesinin mümkün olmadığı kanıtlandı.
Cıva neden değerli değildir?
Cıva, sanılanın aksine endüstride geniş yer bulsa da:
-
Sağlık açısından son derece toksiktir
-
Çevreye zarar verme riski yüksektir
-
Takı ve yatırım aracı olarak kullanılmaz
Bu nedenlerle altınla karşılaştırıldığında hem daha riskli hem de daha az değerlidir.
Cıva nerelerde kullanılır?
Bugün hâlâ bazı alanlarda kullanımı devam etmektedir:
-
Eski tip termometre ve barometrelerde
-
Bazı elektrikli cihaz ve anahtarlarda
-
Özel laboratuvar deneylerinde
Ancak AB ve birçok ülke cıvanın kullanımını ciddi şekilde sınırlandırmıştır.
